Sınava Hazırlık Sadece Bilgiyle Değil, Motivasyonla Kazanılır
Üniversite sınavı (YKS), sadece akademik bilgiyi değil; aynı zamanda duygusal dayanıklılığı, sabrı ve içsel gücü de sınayan bir süreçtir. Bu maratonda başarıya ulaşmak için yalnızca “çok çalışmak” yetmez. Motivasyonun korunması, sürecin sürekliliği ve verimliliği için temel unsurdur.
Peki öğrenciler sınav döneminde motivasyonlarını nasıl yüksek tutabilir? Bilimsel araştırmalar, içsel motivasyonun yanı sıra doğru çevresel faktörlerin de başarıda belirleyici olduğunu ortaya koyuyor (Deci & Ryan, 2000). Bu yazıda, motivasyonun nasıl sürdürülebileceğine dair kapsamlı ve uygulanabilir önerileri seninle paylaşıyoruz.
1. Motivasyon Nedir ve Neden Düşer?
Motivasyon, bir amaca ulaşmak için kişiyi harekete geçiren içsel ve dışsal güçlerin toplamıdır. Sınav döneminde motivasyonun düşmesi olağan bir durumdur. Aşırı yüklenme, beklenti baskısı, belirsizlik, yorgunluk ve hedefin uzak görünmesi, öğrencide yılgınlık yaratabilir.
💡 Bilimsel bilgi: Yapılan çalışmalar, sınava hazırlanan öğrencilerin %62’sinin süreç içinde en az bir defa motivasyon kaybı yaşadığını gösteriyor (Yıldız, 2019).
Bu noktada önemli olan, motivasyonun düşmesini bir “başarısızlık” olarak değil, sürecin doğal bir parçası olarak kabul edip yeniden yapılandırmaktır.
2. Hedef Belirlemek: Motivasyonun Yakıtı
Net, ölçülebilir ve ulaşılabilir hedefler motivasyonu canlı tutar. Sınava hazırlanan öğrencinin yalnızca “başarılı olmak” değil, neye ulaşmak istediğini açıkça tanımlaması gerekir.
📌 Hedef belirlemenin motivasyona katkısı:
Belirsizliği azaltır
Günlük planları anlamlandırır
Öğrenmenin nedenini somutlaştırır
Başarıya ulaşma hissini daha erişilebilir hale getirir
🎯 Örnek: “Sınavda derece yapmak” yerine, “TYT matematikte 30 nete ulaşmak” gibi net hedefler koymak hem izlenebilirliği hem de içsel motivasyonu artırır (Locke & Latham, 2002).
3. Günlük Planlama ve Zaman Yönetimi: Kaosa Yer Yok
Plansızlık, motivasyonun en büyük düşmanıdır. Ne zaman ne yapacağını bilmemek, öğrencide zihinsel yorgunluk ve kaçınma davranışına neden olur.
⏳ Yöntemler:
Günlük ve haftalık program oluşturun
Zor dersleri zihnin en aktif olduğu saatlere yerleştirin
“Pomodoro” gibi zaman yönetimi tekniklerini deneyin
Gün sonunda yapılmış işleri işaretleyin
Yapılan araştırmalar, planlı çalışan öğrencilerin hem motivasyonlarını hem sınav performanslarını artırdıklarını göstermektedir (Zimmerman & Schunk, 2011).
4. İçsel ve Dışsal Motivasyon Dengesi
İçsel motivasyon, kişinin kendi isteğiyle öğrenmeye yönelmesidir. Bu uzun vadede daha kalıcıdır. Ancak dışsal motivasyon da (ödül, takdir, hedef okul vs.) süreci başlatmak veya sürdürmek açısından önemlidir.
💬 İçsel motivasyon örnekleri:
“Bu konuyu anlamak beni iyi hissettiriyor.”
“Başardığımda kendimi güçlü hissediyorum.”
🎁 Dışsal motivasyon örnekleri:
Aile takdiri
Ödül sistemleri
Hedef üniversite veya meslek
En sağlıklı model, bu iki tür motivasyonu dengeleyebilmektir (Ryan & Deci, 2000).
5. Küçük Başarılar, Büyük Güç Yaratır
Sınav gibi uzun vadeli hedeflerde, yol üzerindeki küçük başarılar motivasyonun devamı için hayati rol oynar. Öğrenci bu başarıları fark ettikçe “yapabiliyorum” inancı gelişir.
📈 Öneriler:
Her hafta sonunda küçük hedefler belirleyin
Deneme sonuçlarındaki ilerlemeleri takip edin
Yapamadığınız değil, yaptıklarınızı not alın
Başarı günlüğü tutun
Bu yöntemler öğrencilere başarı hissi verir ve çalışma isteğini artırır.
6. Sosyal Çevrenin Etkisi: Destekleyici Ortam Oluşturun
Sınav döneminde motivasyonu en çok etkileyen faktörlerden biri de sosyal çevredir. Aile üyeleri, öğretmenler ve arkadaşlar ya destekleyici olabilir ya da baskı yaratabilir.
👨👩👧 Ebeveynler ne yapmalı?
Karşılaştırma yapmaktan kaçınmalı
Süreci birlikte planlamalı
Moral vermeli, eleştirmektense empati kurmalı
👩🏫 Öğretmenler ne yapmalı?
Gerçekçi beklentiler oluşturmalı
Öğrenciye bireysel değer verdiğini hissettirmeli
Başarıyı sadece puanla değil, çabayla değerlendirmeli
Araştırmalara göre, pozitif sosyal destek öğrencinin içsel gücünü artırıyor ve motivasyonunu uzun süre korumasına yardımcı oluyor (Wentzel, 1998).
7. Kendini Tanımak ve Kendi Rutinini Oluşturmak
Motivasyon kişisel bir süreçtir. Her öğrenci farklı saatlerde daha verimli olabilir; kimisi müzikle, kimisi sessizlikte çalışmayı tercih eder. Bu yüzden en doğru yöntem, bireyin kendine özgü motivasyon kaynaklarını bulmasıdır.
🧩 Öneriler:
Günün hangi saatinde daha üretkensiniz?
Hangi konularda çalışırken sıkılıyorsunuz?
Müzik mi yoksa sessizlik mi daha motive edici?
Bu tür sorulara verilen cevaplar, kişiye özel öğrenme rutini oluşturmaya yardımcı olur.
8. Rutin Değişimleri ve Molalar: Tazelenmek Şart
Motivasyonun düşmesinin en temel nedenlerinden biri de monotonluktur. Her gün aynı şeyleri yapmak, zihinsel tükenmişlik yaratır. Bunun önüne geçmek için rutinde küçük değişiklikler yapmak önemlidir.
🌿 Örnekler:
Farklı bir çalışma ortamı denemek
Açık havada ders tekrarı yapmak
Ders sonrası mini ödüller (favori diziden bir bölüm, 30 dakikalık yürüyüş vb.)
Ayrıca kısa ama etkili molalar, öğrencinin motivasyonunu korumasını sağlar. Her 40-50 dakikalık çalışmadan sonra verilen 5-10 dakikalık molalar, verimi artırır.
9. Olumlu Alışkanlıklar: Beslenme, Uyku ve Fiziksel Aktivite
Motivasyon sadece zihinsel değil, bedensel bir dayanıklılık işidir. Kaliteli uyku, dengeli beslenme ve hafif egzersizler, beyin fonksiyonlarını ve ruh halini doğrudan etkiler.
💤 İpuçları:
Her gün aynı saatte uyuyup uyanmaya çalışın
Sabahları gün ışığı alın, iç ritminiz dengelensin
Haftada en az 3 kez 30 dakika yürüyüş yapın
Omega-3 ve B12 içeren besinlerle beslenin
Sınav döneminde sağlıklı yaşam alışkanlıklarını sürdürmek, odaklanmayı artırır ve içsel motivasyonu besler (Morris, 2006).
10. Başarısızlıktan Korkmamak: Motivasyonu Kıran Değil, Güçlendiren Bir Süreç
Motivasyon sadece başarılı anlarda değil, başarısızlıklarda da test edilir. Öğrenciler hatalarını fark ettiğinde motivasyonları düşebilir. Ancak önemli olan, bu durumun doğal olduğunu kabul etmek ve ders çıkarabilmektir.
📖 Öğrenciye mesaj:
“Yaptığın hata, öğrenme sürecinin bir parçası. Bu seni geri götürmez, aksine daha sağlam ilerlemeni sağlar.”
Her başarısızlık, yeniden yapılandırılabilir bir deneyimdir. Hatalardan kaçmak değil, onları analiz etmek, öğrenciyi daha güçlü kılar.
Motivasyon, Sınav Yolculuğunun Yakıtıdır
Sınav döneminde motivasyon, öğrencinin akademik başarısının en güçlü destekçisidir. Hedef belirleme, düzenli çalışma, destekleyici sosyal çevre, sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve kişisel rutin oluşturma gibi adımlar, motivasyonun sürdürülebilir olmasını sağlar.
Unutmayın, motivasyon düşebilir. Ama doğru araçlarla yeniden inşa edilebilir. Asıl mesele her seferinde yeniden başlamak ve inanmaya devam etmektir.
Kaynakça
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology.
Locke, E. A., & Latham, G. P. (2002). Building a practically useful theory of goal setting and task motivation. American Psychologist.
Zimmerman, B. J., & Schunk, D. H. (2011). Self-regulated learning and academic achievement: Theoretical perspectives.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being.
Yıldız, M. (2019). Sınav kaygısı ve motivasyon ilişkisi. Eğitim Bilimleri Dergisi.
Wentzel, K. R. (1998). Social relationships and motivation in middle school: The role of parents, teachers, and peers. Journal of Educational Psychology.
Morris, T. (2006). Psychological skills training in sport: Theory and practice.